យសោធបុរៈ រាជធានីដំបូងនៃក្រុងអង្គរ
ការពិត ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ធ្លាប់បានតាំងរាជធានី នៅរលួសម្តងរួចទៅហើយ មុននឹង ទៅធ្វើពិធីទេវរាជនៅមហេន្ទ្រមព៌ត ក្នុងឆ្នាំ៨០២។ ក្រោយមក នៅក្នុងរាជព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១(៨៩៩-៩១៧) ទ្រង់បានរើរាជធានី ជាបន្តទៀត ហើយតាំងនៅតំបន់អង្គរសព្វថ្ងៃ ដែលជារាជធានីទី១ ឬហៅថា រាជធានី យសោធបុរៈ។
នៅពេលរើទៅកន្លែងថ្មីនេះ ព្រះអង្គក៏បាននាំយកសិវលិង្គ មកតម្កល់នៅលើកំពូលភ្នំព្រះសុមេរុ (លំនៅរបស់អាទិទេពក្នុង សាសនាព្រាហ្មណ៍) ដែលគេស្គាល់ថា ជាភ្នំកណា្តល ឬភ្នំបាខែងនេះឯង។ លុះដល់ក្រោយមកទៀត ក្នុងរាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤ នៅសតវត្សទិ១០ ឆ្នាំ៩២១ ទ្រង់បានធ្វើការផ្លាស់ប្តូររាជធានី បន្តទៀតទៅតំបន់កោះកេរ្តិ៍ ក្នុងខេត្តព្រះវិហារសព្វថ្ងៃ មានចម្ងាយប្រមាណ ជាង៧០គីឡូម៉ែត្រ ពីតំបន់អង្គរ ដោយចង់បង្ហាញពីមហិទ្ធិរិទ្ធ ឱ្យប្រជារាស្ត្រមានការខ្លបខ្លាច ព្រោះទ្រង់ជាស្តេចជ្រែករាជ្យក្មួយប្រុសរបស់ខ្លួន គឺបុត្ររបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី។
នៅកន្លែងថ្មីនេះ ព្រះអង្គបានខិតខំកសាងនូវ សមិទ្ធិផលធំៗ ជាច្រើនដូចជាប្រាសាទកោះកេរ្តិ៍ ឬប្រាសាទធំ ដែលមានកម្ពស់៣៥ម៉ែត្រ មានខឿន៧ជាន់ សម្រាប់តម្កល់សិវលិង្គ ឈ្មោះត្រីភូវនេស្វរៈ ជាដើម។ ក្រោយពីការចូលទីវង្គតរបស់ទ្រង់ ក្នុងរាជព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន រាជធានីកោះកេរ្តិ៍ ឬ ឆោកគគ៌្យរ ក៏ត្រូវបានផ្លាស់ បែរចូលមកក្នុងរាជធានីយសោធបុរៈវិញ។
បន្ទាប់ពីមានការកសាងអង្គរវត្តអច្ឆរិយវត្ថុដ៏អស្ចារ្យរបស់ខ្មែរ ក្នុងរាជព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១១រួចមក បុត្រច្បងរបស់សូរ្យវរ្ម័នទី២ នាមឧទយាទិត្យវរ្ម័នទី២ បានរំកិលរាជធានីបន្តិចដោយដៅយក ចំណុចកណ្តាលត្រង់ប្រាសាទបាពួន នៅខាងជើងភ្នំបាខែង។
រីឯក្រុងអង្គរទី៣វិញ កកើតឡើងក្នុងរាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ នៅចុងសតវត្សទី១២ ក្រោយការរំដោះរាជធានីអង្គរ ពីពួកចំប៉ា។ រាជធានីថ្មីនេះត្រូវបានសាងឡើង ដោយមានកំពែងថ្មបាយក្រៀម ព័ទ្ធជុំវិញ មានប្រវែង៣គីឡូម៉ែត្រ តាមជ្រុងនីមួយៗ និង មានប្រាសាទបាយ័ន សង់នៅចំកណ្តាល។
រាជធានីយសោធបុរៈ មានទីតាំងនៅរយៈពេលវែងជាងគេ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ គឺរហូតដល់ទៅ ជាង៦សតវត្សឯណោះ ពីចុងសតវត្សទី៩ ប្រហែលឆ្នាំ៨៩៣ ក្នុងរាជព្រះបាទយសោធវរ្ម័ន រហូតដល់សតវត្សទី១៥ឆ្នាំ១៤៣១ ក្នុងរាជព្រះបាទព្រះបរមពញាយ៉ាត។
មូលហេតុដែលនាំឱ្យ មហាក្សត្រខ្មែរបោះបង់ចោលទីក្រុងដ៏អស្ចារ្យ ទៅកាន់កន្លែងថ្មីនោះ នៅសតវត្សទី១៥នោះ គឺដោយសារ រត់គេចពីពួកចោរសៀមដែលចូលលុកលុយប្រទេសខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់។
